Άρθρο στο φύλλο ΣυνΔΗΜΟΤΗΣ

Το χρηματιστήριο και η φυλακή

(Δημοσιεύτηκε στην freepress ΑΝΑΤΡΟΠΗ στις 1-11-2018)

Συνήθως οι χρηματιστηριακοί κύκλοι είναι δεκαετής. Εμπειρικά έχει αποδειχθεί ότι μέσα σε δέκα χρόνια μία χρηματιστηριακή αγορά ξαναβρίσκει τα χαμηλά και υψηλά επίπεδα της τουλάχιστον μία φορά. Στην Ελλάδα των υπουργών της δημιουργικής λογιστικής που ατενίζουν το μέλλον πίσω από τα κάγκελα της φυλακής κοντεύουμε είκοσι χρόνια και ο εμπειρικός αυτός κανόνας έχει ακυρωθεί στην πράξη του.

Στο προσκήνιο τις τελευταίες ημέρες βρίσκεται η διαδρομή του χρήματος στην υπόθεση Παπαντωνίου. Ελβετικά φράγκα που εμφανίζονται ως παράνομος πλουτισμός, τραπεζικοί λογαριασμοί στην Γαλλία – έχει αποκτήσει και την σχετική υπηκοότητα – που δεν ανοίγουν και δείχνουν ότι κρύβουν μυστικά είναι η άλλη όψη μιας Ελλάδας που πλασματικά ευημερούσε και μίας εποχής που όλα δείχνουν ότι δεν θα ξαναέρθει.

Θα μου πείτε και τι σχέση έχει αυτό με την κατάντια του Ελληνικού χρηματιστηρίου;

Του χρηματιστηρίου που εισηγμένη πολυεθνική εταιρία – η γνωστή Folli Follie - εμφάνιζε πλασματικούς τζίρους πάνω από ένα δις ευρώ και που οι εποπτικές αρχές θεωρούν πως δεν μπορεί να ήξεραν και επομένως κάναν καλά τη δουλειά τους. Του χρηματιστηρίου και της οικονομίας των τραπεζών τύπου ΑΤΕ (Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος), ΤΤ (Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου) που είτε χάθηκαν σε μία νύχτα, είτε επανακεφαλαιοποιήθηκαν πολλαπλές φορές και πάντα ανεπιτυχώς. Του χρηματιστηρίου που όταν ξεκίνησα το επάγγελμα μου το αλησμόνητο 1999, είτε ήσουν κρεοπώλης, είτε πιστοποιημένος και σπουδαγμένος οικονομικός αναλυτής μπορούσες να κάνεις τον χρηματιστή αρκεί να «άνοιγες» μια ΑΕΛΔΕ -Ανώνυμη Εταιρία Λήψης και Διαβίβασης Εντολών- και να συγκέντρωνες 100.000.000 δραχμές τότε - 300.000€ σήμερα αν ακόμη υπήρχαν.

Ας μην μας ξενίζει λοιπόν η πορεία τόσο των προσώπων που πρωτοστάτησαν τότε και κατά την διάρκεια των προ-μνημονιακών χρόνων, όσο και η πορεία της οικονομίας μας. Η λίστα των ονομάτων είναι μεγάλη και έχει από υπουργούς, επιχειρηματίες, τραπεζίτες, επιχειρηματίες που έγιναν τραπεζίτες. Ελπίζω να μην αποκτήσει και ονόματα πρωθυπουργών.

Πάρης Τσογκαρλίδης

Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Πυλαίας Χορτιάτη

Επενδυτικός Σύμβουλος

MS Stanford University

Ανάλυση: Πως φθάσαμε στο sell off των τραπεζικών μετοχών

 Δημοσιεύτηκε στην voria στις 3/10/2018

     Αν ο καθρέφτης της οικονομίας μιας χώρας είναι το χρηματιστήριο και η ανάπτυξη είναι δουλειά των τραπεζών τότε «πτωχεύσαμε» και πάλι. Η σημερινή εικόνα της χρηματιστηριακής αγοράς και των τραπεζικών αποτιμήσεων δεν μπορούν να οδηγήσουν σε άλλο συμπέρασμα.

    Οι τράπεζες έχουν απωλέσει τους τελευταίους μήνες σχεδόν το 70% της αξίας τους. Το σύνολο της κεφαλαιοποίησης, δηλαδή της χρηματιστηριακής τους αξίας, δεν ξεπερνά και για τις τέσσερις συστημικές, και πολλάκις ανακεφαλαιοποιημένες τράπεζες μας, τα πέντε δισεκατομμύρια ευρώ.  Χαρακτηριστικά η τράπεζα Πειραιώς, που θυμίζω πως έχει απορροφήσει το υποτιθέμενο υγιές κομμάτι πολλών κρατικών και μη τραπεζών, αποτιμάται σήμερα λίγο πάνω από μισό δις ευρώ. 

    Η εύκολή ερμηνεία των ημερών είναι πως οι τράπεζες δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στο ιδιαίτερα φιλόδοξο σχέδιο μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPEs) τους στο 15-25% μέχρι το 2021, από 48% στο β’ τρίμηνο του 2018. Υποθετικά το μακροοικονομικό περιβάλλον στηρίζει τη διαδικασία μείωσης των NPEs των ελληνικών τραπεζών. Το ισχυρό οικονομικό momentum, περιλαμβανομένης της ανάκαμψης στη στεγαστική αγορά, που βρίσκεται στα αρχικά στάδια, η αυξανόμενα δυναμική δευτερογενή αγορά χονδρικής πώλησης NPEs και ο χαμηλότερος ρυθμός ανάπτυξης των στρατηγικών κακοπληρωτών με την πάροδο του χρόνου, είναι κάποιες από τις προσδοκίες. 

    Είναι χαρακτηριστικό πως στη μόνη «θετική» έκθεση των ημερών από ξένους οίκους, η Goldman Sachs αναφέρει ότι η ικανότητα του τραπεζικού κλάδου να αντέξει οποιοδήποτε σοκ -εσωτερικό ή εξωτερικό, οικονομικής ή πολιτικής φύσεως- παραμένει περιορισμένη. Και είναι φανερό πως το σοκ από την κατάρτιση του «εκτός ορίων»  Ιταλικού προϋπολογισμού με έλλειμα 2,50% -αντί του 1,6% - πέρα από την εκτίναξη του κόστους δανεισμού της δεκαετίας στο 3,3%, προϊδεάζει πως και σε άλλες χώρες όπως η δική μας, στο βωμό της λαϊκίστικης προσέγγισης  θα επιχειρηθούν αποκλίσεις από τα συμφωνηθέντα ή από τους κανόνες. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που ο διεθνής οίκος αξιολόγησης Moody’s ανέβαλε την αναβάθμιση του αξιόχρεου της χώρας μας.

    Αυτό που έχει προκαλέσει την μεγαλύτερη αναστάτωση είναι ότι οι αγορές βλέπουν αδυναμία άντλησης κεφαλαίων στις τράπεζες και η εξέλιξη αυτή είναι πιθανό να ενεργοποιήσει κρυμμένα προσχέδια καλυμμένης κρατικής διάσωσης. Αν και θεωρητικά και πρακτικά οι τράπεζες διαθέτουν δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας πάνω από τα ελάχιστα όρια, η ΕΚΤ και ο SSM (Μόνιμος Εποπτικός Μηχανισμός των τραπεζών) δεν μπορούν να ζητήσουν επιτακτικά άμεση κεφαλαιακή ενίσχυση. Καθώς όμως οι αγορές προσπαθούν να προεξοφλήσουν τις μελλοντικές εξελίξεις, ο διάχυτος φόβος πλέον για τις τράπεζες είναι πως δεν είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένες και έτσι με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο θα χρειαστούν νέα κεφάλαια που αθροιστικά μπορούν να φτάσουν και τα 6 δις ευρώ. 

     Όπως και να έχει το σενάριο τρόμου εξελίσσεται και μπορεί να μην είναι στην πολιτική ατζέντα, έχει όμως επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία. Θα πρέπει λοιπόν τα αντανακλαστικά όλων να είναι άμεσα. Δεν υπάρχει χώρος ούτε χρόνος για αποκλίσεις στον σχεδιασμό. Οι τράπεζες μπορούν να αποτελέσουν τον βραχίονα ανάπτυξης αν τους δοθεί η δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν την επιχειρηματικότητα. Και αυτό θα γίνει μόνο όταν οι δημοσιονομικοί στόχοι και ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας μας φέρει τα επιτόκια δανεισμού της χώρας μας σε επίπεδα που αποδεικνύουν έμπρακτα ότι βγήκαμε από τα μνημόνια.

Πάρης Τσογκαρλίδης

Επενδυτικός Σύμβουλος – Μηχανικός

Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Πυλαίας Χορτιάτη

MSc Stanford University

Ο βιασμός της λογικής

Δημοσιεύτηκε στην ΑΝΑΤΡΟΠΗ στις 28/6/2018

Πόσο λογικό είναι να υπογράφεις παραχωρήσεις-πωλήσεις δημόσιας περιουσίας ενώ μέχρι πρότινος ήσουν αντίθετος και στα κάγκελα της «δημοκρατικής» αντίστασης;

Πόσο λογικό είναι να υπογράφεις μνημόνια τα οποία θα έσκιζες και θα καταργούσες;

Πόσο λογικό είναι να παράγεις πλεονάσματα από φόρους που θα καταργούσες;

Πόσο λογικό τέλος είναι παρόλα τα ψέματα ή καλύτερα παρά «τα λόγια τα μεγάλα» να συνεχίζεις να συγκυβερνάς με ευκαιριακούς πατριώτες που υπερψηφίζουν πολλά αντίθετα από τον προγραμματικό τους λόγο;

Η απάντηση είναι απλή. Στην Ελληνική μνημονιακή πραγματικότητα είναι απολύτως λογικό. Μετά τις αυταπάτες, τα ψευτοδιλήμματά, και τις ανούσιες χρονικά διαπραγματεύσεις τα αντανακλαστικά της κοινωνίας είναι εν υπνώσει. Τα χρόνια της πλασματικής ευημερίας και του καταναλωτικού εθισμού καθώς και η πολιτική των επιδοτήσεων και της παραχολογίας έκανε τους Έλληνες να επιλέγουν την λογική του «λεφτά υπάρχουν», και από το «μαζί τα φάγαμε», να προτιμούν «να χορέψουν τις αγορές».

Και τώρα, μετά από πολλά χρόνια δημοσιονομικής πειθαρχίας και κοινωνικής και πολιτισμικής φτωχοποίησης άρχισε κάτι να φαίνεται στην άκρη του τούνελ. Είναι η έξοδος από τα μνημόνια. Για την Ελλάδα, η επικείμενη έξοδος από το πρόγραμμα διάσωσης είναι μια ευκαιρία να αποτινάξει επιτέλους τα δεσμά της λιτότητας.

Πόσο λογικό σας ακούγεται;

Πόσο λογικό είναι αυτοί που μας έδωσαν κοντά στα διακόσια δις ευρώ δανεικά, αλλά όχι αγύριστα, να μας επιτρέψουν να υποτροπιάσουμε στις δικές μας παλιές συνήθειες;

Πόσο λογικό είναι να μας χαρίσουν εκ νέου χρέος και να μας αφήσουν ελεύθερους να «μεταρρυθμιστούμε» ακόμη περισσότερο;

Η απάντηση είναι και πάλι απλή. Καθόλου λογικό. Η Ελλάδα μας θα βρίσκεται σε ενισχυμένη επιτήρηση για πολλά ακόμα χρόνια. Χρέος δεν θα μας χαριστεί. Πρέπει η περιπέτεια της χώρας μας να είναι παράδειγμα προς αποφυγή για τα υπόλοιπα κράτη μέλη.  Παράλληλα πρέπει στα δύο επόμενα χρόνια να εφαρμόσουμε τις αυξήσεις στους φόρους και τις μειώσεις των συντάξεων στα οποία συμφωνήσαμε στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων διάσωσης. Μετά από χρόνια πολιτικών κρίσεων και υποσχέσεων που δεν τηρήθηκαν οι αγορές καραδοκούν να μας βάλουν και πάλι σε περιπέτειες. Το χρηματοδοτικό μαξιλάρι μέσω των ομολόγων που εκδόθηκαν εκτός από μία ακριβή επιλογή είναι και ένα καθημερινό βαρόμετρο των προθέσεων μας.

Τι μέλλει γενέσθαι λοιπόν;

Η Ελλάδα θα βγει από τα μνημόνια, η κυβέρνηση του Τσίπρα θα αγκομαχά να κρατηθεί μέχρι να προκηρύξει πρόωρες εκλογές, η αντιπολίτευση θα ακολουθεί την θεωρία του ώριμου φρούτου με σκοπό την εξουσία και πολλοί Έλληνες θα συσσωρεύουν ακόμη περισσότερο εσωτερικό χρέος καθώς θα αδυνατούν να πληρώσουν βεβαιωμένους φόρους και ασφαλιστικές εισφορές. 

Ωστόσο μετά από την ολοκλήρωση της αναδιανομής πλούτου και της ακίνητης περιουσίας, την ολοκλήρωση των επενδύσεων σε υποδομές, την τουριστική αναβάθμιση των καταλυμάτων, υψηλών προδιαγραφών κυρίως, και την μεταστροφή της επιχειρηματικότητας σε καινοτόμες, αγροτικές και εξωστρεφείς επιλογές, θα έρθει μία διαρκής ανάπτυξη που θα επαναφέρει αργά αλλά σταθερά την κανονικότητα.

Είναι λογικό επομένως να μην ανησυχούμε;

Ευελπιστώ η απάντηση να δοθεί σύντομα με συναίσθημα λογικής και χωρίς αυταπάτες. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε πως είναι η πρώτη φορά μετά από χρόνια που η επόμενη κυβέρνηση δεν θα καταργήσει τις μέχρι σήμερα συμφωνίες και που σε ένα ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον της περιοχής μας είμαστε οι μόνοι που ευτυχώς δεν απωλέσαμε την Ευρωπαϊκή μας ταυτότητα που άλλοι κυνηγούν να κατακτήσουν.

Πάρης Τσογκαρλίδης

Επενδυτικός Σύμβουλος -

Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Πυλαίας Χορτιάτη

Δημόσιο χρέος και «καθαρή» έξοδος

δημοσιεύτηκε στον Ελέυθερο Τύπο στις 31/5/2018

Αν κάποιος αναζητούσε σήμερα να ταξινομήσει τις χώρες της Ευρώπης σε κλίμακα μέτρησης του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ θα έβρισκε το αυτονόητο αποτέλεσμα πως η Ελλάδα είναι πρώτη σε αυτή την κακή μέτρηση με ποσοστό 178%. Ακολουθούν η Ιταλία (131%), η Πορτογαλία, το Βέλγιο, η Ισπανία, η Κύπρος και η Γαλλία πριν φτάσουμε στον μέσο όρο της ΕΕ (86,70%). Με άλλα λόγια έχουμε σχεδόν διπλάσιο χρέος ως προς τον παραγόμενο πλούτο μας από ότι ο μέσος όρος μιας Ευρωπαϊκής χώρας. Μάλιστα σε ονομαστική τιμή το χρέος μας είναι περίπου 344 δις ευρώ όταν το ΑΕΠ μας είναι 187 δις.

Το χρέος μας είναι μη διαχειρίσιμο και τα θεωρητικά πρωτογενή θηριώδη πλεονάσματα δυσκολεύουν την ταχύτερη ανάπτυξη της χώρας. Παράλληλα λογικές με γαλλικό αέρα που προτείνουν μείωση του χρέους όταν το ΑΕΠ μας δεν τρέχει ανάλογα με τα προσδοκόμενα υποθάλπει ακόμη περισσότερο την δυνατότητα να ακολουθήσουμε πολιτικές ακόμα πιο αναπτυξιακές.

Κατά την εκτίμηση μου κανένα κρατικό χρέος δεν είναι βιώσιμο υπό προϋποθέσεις και ιδιαίτερες συνθήκες. Σήμερα το μέσο προφίλ αποπληρωμής των ευρωπαϊκών δανείων είναι 28 χρόνια και ο ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης) προτείνει με τις κατάλληλες παρεμβάσεις να επιμηκυνθεί στα 32,5 χρόνια αλλά σταδιακά. Ποιος αλήθεια πιστεύει ότι μέσα σε αυτά τα χρόνια όλα θα βαίνουν καλώς, οι χώρες θα έχουν έναν καλό και συνεχή μέσο όρο ανάπτυξης και οι υποχρεώσεις θα αποπληρώνονται στο διηνεκές. Αν αυτό ίσχυε δεν θα υπήρχαν διακυμάνσεις στο κόστος δανεισμού των χωρών και φυσικά θα είχαμε έναν ουτοπικό «μετακαπιταλισμό» που προφανώς οι όποιες κυκλικές κρίσεις θα ήταν καταχωνιασμένες στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.

Αν έπρεπε για λόγους αξιολόγησης των προθέσεων και δηλώσεων του ΔΝΤ να καταστήσουμε βιώσιμο το δημόσιο χρέος μας, θα έπρεπε να αποδεχτούν οι εταίροι μας ένα νέο κούρεμα της ονομαστικής του αξίας. Ας μην ξεχνάμε πως μετά την δύσκολη περίοδο της ένταξης μας στο μηχανισμό στήριξης, της πρόσκλησης του ΔΝΤ και το γνωστό PSI, έχουμε κάνει το χρέος μας «οικογενειακή» υπόθεση, όπου η οικογένεια μας είναι η «κακή» για πολλούς Ευρώπη. Αυτό σημαίνει πολύ απλά πως από τον συστημικό κίνδυνο που προκαλούσε το χρέος μας καθώς ήταν σε χέρια ιδιωτών, δηλαδή τραπεζών, θεσμικών επενδυτών και άλλων επενδυτών πέρασε κατά το πλείστον στα χέρια των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Θεωρώ πως είναι απίθανο να συμβεί νέο κούρεμα χρέους καθώς δύσκολα τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια θα υπερψήφιζαν νέα δανεικά και αγύριστα για την χώρα μας ιδιαίτερα την συγκεκριμένη περίοδο που αυξάνεται ο κίνδυνος της Ιταλίας (Italexit) μετά τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών.

Τι θα συμβεί επομένως και μάλιστα σε τάχιστο χρόνο;

Καταρχήν θα εφαρμοστεί μία ημιαυτόματη εφαρμογή του «γαλλικού κλειδιού», δηλαδή της δυνατότητας η Ελλάδα να μεταφέρει στο μέλλον πληρωμές του χρέους σε χρονιές που έχει χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης ή στασιμότητα . Πιθανότητα θα γίνει δεκτή η πρόταση για την μη ενεργοποίηση του μηχανισμού από τώρα αλλά από το 2022. Τότε η Ελλάδα θα κριθεί συνολικά για το αν έχει επιτύχει τους στόχους που τίθενται αυτό τον καιρό σε διαρθρωτικό και δημοσιονομικό επίπεδο και θα ενταχθούν στο Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2019 -2022 . Αν η Ελλάδα ξεπεράσει χωρίς απώλειες την δύσκολη πενταετία τότε το μέτρο θα περάσει από τα εθνικά κοινοβούλια και θα εφαρμοστεί μέχρι και την αποπληρωμή του ευρωπαϊκού χρέους .

Στο υπόλοιπο τεχνικό κομμάτι τα μέτρα θα συμφωνηθούν εκ των προτέρων στο σύνολο τους αλλά θα εφαρμοστούν σε δόσεις και αν χρειαστεί με πρώτη την αποπληρωμή του ακριβού χρέους των περίπου 9 δις προς το ΔΝΤ με χρήματα του υπολοίπου του δανείου από τον ESM. H επέκταση ωριμάνσεως, η εξομάλυνση επιτοκίων και η επιστροφή των κερδών των ελληνικών ομολόγων που διακρατούν οι κεντρικές τράπεζες και η ΕΚΤ θα προχωρήσουν σταδιακά ως το 2022 και πάντα υπό την αίρεση ότι η Ελλάδα θα τηρεί τα συμπεφωνημένα.

Με αυτή την συμφωνία σε χαρτί το ΔΝΤ μπορεί να προτείνει την ενεργοποίηση του προγράμματος του και να κάνει την αξιολόγηση των δικών του προαπαιτούμενων. Με αυτό τον τρόπο θα παραμείνει και επίσημα επόπτης και στην μεταμνημονιακή εποχή κάτι που επιθυμούν διακαώς οι Ευρωπαϊκοί μας εταίροι.

Αυτή θα είναι η καθαρή έξοδος και καλό είναι να συμφωνηθεί το συντομότερο δυνατό καθώς εξελίσσεται η τέλεια καταιγίδα στις αγορές χρέους και όχι μόνο.

Πάρης Τσογκαρλίδης

Επενδυτικός Σύμβουλος

Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Πυλαίας Χορτιάτη